Bosgarren edizioko proposamenak aurkezten dira, non ikus-entzunezko produkzioak, argazkikoak, soinuzkoak edo performance-ak egin diren.
Landarteren bosgarren edizioa balantze “oso on” batekin amaitu da, parte hartu duten eragile guztiek, sortzaileek zein lan egin duten komunitateek egindako balorazioen arabera, Kulturako Zuzendaritza Nagusiko Kultura Ekintzako Zerbitzuak – Vianako Printzea Erakundea, bultzatutako programa honen koordinazio-taldeak adierazi duenez, eta Landa Garapeneko Departamentuak ere parte hartu du.
2021ean, sei artistak eta kolektibok lan egin dute Nafarroako sei landa-herritan. Horietan, kultur sorkuntza garaikideko hainbat prozesu sortu dituzte bertako biztanleekin lankidetzan. Horrela, Taxio Ardanaz artistak Ezporogi-Ageza udalerrian lan egiten du; Conjunta arkitekturako estudio-lantegiak (Ines Castillo, Felipe Fuentes, Iker Ordoño eta Arantxa Satrusteguik osatua) Murietan; Ana Maestrojuan antzerkigileak Murillo el Fruton; Arantza Santesteban zinemagileak Araitz Ibarrean; Pr0t0k0lektib0ko taldeak Artzibarren Artzibarren; eta Katixa Goldarazena artistak Zubietan.
Uztaila eta urria bitartean egindako proposamen horien guztien emaitzak ‘Kultura garaikidea eta landatartasuna’ lelopean aurkeztu dira gaur goizean.
Aurkezpenean honako hauek parte hartu dute: Ignacio Apezteguia, Kulturako zuzendari nagusiak; Lorenzo Garcia, Kultur Ekintza Zerbitzuko zuzendariak; Anne Ibañez eta Marc Badal bitartekaritza taldeko kideek (Kanpoko Bulegoa); Jose Manuel Zubillaga, Araizko alkateak; eta Ana Maestrojuan antzerkigileak.
Apezteguiak Landarteren “izaera berritzailea” azpimarratu du, eta honela definitu du programa hau: “Kultura garaikidea sortzeko laborategi bat, zeinean bertikalagoak, finalistagoak, hierarkikoagoak eta itxiagoak diren beste programa instituzional asko ez bezala, Kasu honetan, baterako sorkuntzako prozesu ireki batean parte hartzen duten eragileak protagonista dituen kultura-sorkuntzako programa baten aurrean gaude. Prozesu horrek pentsamendu kritikoak, gogoeta eta eraldaketa indibidual eta kolektiboa sortzen ditu”.
Lorenzo Garciak “oso positibotzat” jo du Landarten egindako lana. Kultur Ekintza Zerbitzuko zuzendariak azpimarratu duenez, programa honek “landa-inguruneak hiri-eremuarekiko duen mendekotasun irudi hori hausten du. Arras interesgarria iruditzen zaigu herrietan kultur esku-hartzeko proiektuak eta esperientziak ezartzeko baldintzak sortzea, ez ikusleak bilatzeko, parte-hartzaileak baizik. Landarte oso programa berezia da. Trantsizioak, praktika ez hierarkikoak, ez finalistak, ez hiritarrak eragin nahi ditugu; gehiago interesatzen zaigu nola sortu, zer sortu baino, prozesua bera. Programa berritzailea da, kultur esku-hartzeko jardunbide egokiei buruzko ezagutza sortzen duena”.
Bestalde, Marc Badalek, ‘Kanpoko Bulegoa’ taldeko kideak, berriz, Landarteko bitartekaritza-taldetik kontatu du bere esperientzia: “Elkarrizketa-ariketa aberasgarria eta etengabea izan da, egoitzen hasierako hautaketatik hasi eta azken balorazioetaraino. Lan-faseak hobetu ditugu, aurreko edizioetan baino kalitate handiagoko prozesuak lortu ditugu. Gure lana eragileei laguntzea izan da, hasieran zuten ziurgabetasun sentsazioa uxatzen laguntze aldera”.
Badalek parte hartu duten sortzaileen profila errepasatu du: “Aurten arkitekto eta hirigile talde bat, zinemagile bat, antzerkigile bat eta hainbat artista plastiko izan ditugu”.
Landarte 2021 proiektua
Ana Maestrojuanek “Cápsulas de información” (“informazio-kapsulak”) aurkeztu du, Murillo el Frutoko ahotsetatik sortu den komunikazio-proiektua. Sortzailearen hitzetan, “herria herritarrentzat zer den eta zer izan zen kontatzen du, hainbat adin eta jatorritako herriko biztanleekin egindako topaketen grabazioen bidez. Ahots ugari, ikuspuntu desberdinak, hainbat modutan grabatuak eta irudikatuak”. Maestrojuanek herriko elizako kanpandorreko megafoniatik entzuten diren soinu-iragarkiak sortu ditu.
Pr0t0c0lectiv0 taldeak “Descamino” garatu du, Artzibarrek hartzen duen hedadura handia, herrien sakabanaketa eta ibarraren gizarte- eta politika-aniztasuna oinarri hartuta. Horretarako, erabilera bakarreko argazki-kamera ugari banatu zituzten herrietako bizilagun laguntzaileen artean, haranari buruz zuten ikuspegia eta haranarekiko harremana erregistra zezaten, eguneroko ingurune hurbilenean arreta jarriz. Ondoren, irudiak landu dira, formalizazio ezberdinen bidez lurraldeak lotu eta bailara zeharkatuko duten lineak bilatuz”. Proposamenak bertatik eta orainetik lankidetzan sortutako artxibo deszentralizatu bat sortzea dakar.
Katixa Goldaracenak landutako proiektuak gorputzak bizitzan duen presentziari buruzko hausnarketa egiten du, Zubietako tradizioan oinarrituta. Artistak dioenez, “gazte-talde bat gonbidatuko genuen zenbait saiotan horri buruz pentsatzera, herriaren iraganeko uneak erakusten dizkiguten ikus-entzunezko, argazki- eta idatzizko erregistroen artxiboetan oinarrituta esperimentatu eta jolastu ahal izateko. Erregistroak erakuts diezagukeen hori orainera ekartzeko ahalegina”.
Taxio Ardanazek Agezan egindako proposamena, “Cabalga cabalga” izenekoa eta performancearen lengoaian, “Antzerki-erreferentziak dituen proposamen zinematografikoa da, funtsean biztanleen arteko elkarrizketan oinarritua”; horretan, ekintza guztia plano finko batean gertatzen da, eta giza paisaia bilbeari jarraituz eraldatzen da. Talde-sorkuntza da fase guztietan: parte-hartzaileen zerrenda bat zehaztu, gidoia prestatu, pertsonaiak identifikatu, grabatzeko lekuak bilatu, soinu-banda sortu…”.
Proiektuan Marion Cruza artistak parte hartu du, eta proiektuaren barnean filmatutako antzezpen bat prestatzeko lantegiak egin dira.
Conjunta taldearen esanetan, dinamika parte-hartzaile eta iragankor baten bidez, “De Chopera a Chopera” lanarekin “Murietako biztanleak gogoeta kontzeptualean eta lekua berriro ezagutzen murgildu nahi izan ditugu, Ezpeldoiako antzinako parajea birbaloratzeko prozesu mentala bultzatzeko, beste ikuspegi irekiago batzuetatik ikusi, lugorrian denbora zeraman leku baten balizko erabilerak azaleratzeko”. Hori lortzeko, kolektiboak 500 inguru lasto-pakete jarri zituen eremu horretan, bizilagunek Lego erraldoi bat balitz bezala jardun zezaten. Oso egun gutxitan, espazio hori herriarentzat berreskuratu zen.
Azkenik, Arantza Santestebanek ikus-entzunezko lan bat filmatu du “Liluraren kontra. Romper el Aura” lelopean, eta horrekin haraneko pertsonak Malloakeko paisaiarekin duten harreman afektiboa ikertu nahi izan du. Horretarako, Santestebanek azaldu duenez, “Paisaia filmatu dut ustez paisaia horrek askatzen duen auraren ikuspuntutik”. Emaitza azaroaren 27an (larunbata) aurkeztuko da herrian.
Landarteren oinarrizko prozesua
Landartek egiten duen oinarrizko prozesua honako hau da:
– Herriak hautatu (garapen-agentziekin lankidetzan) eta koordinazio-taldeak herri horien testuingurua eta herri bakoitzaren dokumentazioa aztertu.
– Sortzaileak hautatu, herri bakoitzeko azterketa horretan oinarrituta.
– Sormen-prozesuak definitu eta garatu, landa-erkidegoaren erabateko parte-hartzearekin.
– Prozesu/proiektu bakoitza dokumentatu eta zabaldu.
– Hiru aldeen arteko ebaluazioa (artistak + herriak + talde koordinatzailea).
– Erreleboa 2022rako (programan esku hartu duten udalerriek beren esperientzia erakusten laguntzen dute, geroan parte hartuko duten herriei bideratuta).