Oraingoan, autoan goaz. Oso goiz. Goizeko bederatzietan iritsi ginen. Iruñetik ateratzea hiri guztietatik ateratzea bezala da. Autoak eta autobideak. Ez dago landa-eremurik. Edo, behintzat, ez distantzia hauetan. Dena hiri handi bat da. Edo dena herri handi bat da. Metatze handiago edo txikiago dago, besterik ez. Distantzia handiago edo txikiago iragatean, besterik ez. Eguzki gehiago edo gutxiago. Baina bizitzak antzekoak dira. Fabrika handi batean bizi gara.
G-rekin elkartu ginen. Oso atsegina. Herriaren perimetroan ibili ginen elkarrekin. Hirigintzako zinegotzia dela nabaritzen da. Eraikinetan, lurretan, etxeetan, jabetzetan eta haien egoeran jartzen du arreta. Egia da esaten duena. Alde zahar ederra, baina zaindu gabe. Jaraunspenak. Herri askotan bezala, oinordetzan hartzen duenak ezin du etxea mantendu, eta etxeak ez dira zaintzen. Etxe horiek langile prekarioei alokatzen zaizkie. Langile prekarioak etxe prekariotan berdin alde zahar prekarioa. Jauregiak eta ondo zaindutako etxeak ere badaude. Tokiko arkitektura ez dela errespetatzen azaldu digu. Jendeak nahi erara egiten ditu konponketak.
Udaletxera joan ginen. F-rekin geratu gara. Ikastetxe bateko haurrak beren ekintzailetza-proiektuak aurkezten ari dira. Oso polita iruditu zaigu ikustea. Gu autonomoak gara. Geure nagusiak izatea gustatzen zaigu oso. Nahiago genuke haur hauek ekin ahal izatea. Zati bat gaztelaniaz eta beste zati bat ingelesez egin dute. Ezustea Han, Faltzesen, hau da, urruneko herri batean, edo agian herri ez hain urruneko batean, ingelesez eta gaztelaniaz hitz egiten da, Miamin bezala. Ekonomia Garapeneko zinegotzi J-k harrera egin die. Oso mutil jatorra. Entzun die, galdetu die. Gauza batek bai harritu gaitu. Ume bakar batek ere ez du online enpresarik asmatu, ez diseinukorik, ez bideojokokorik ere. Denda fisikoak bakarrik proposatu dituzte. Azkenean, F eta J-rekin hitz egiten geratu gara. Luze egon gara. Immigrazioari buruz aritu gara amaieran. Bagenekien gai garrantzitsua dela. Kulturen arteko talka. Urteak eta urteak migratzen, eta ez dakigu bitartekari aritzen. Ez bakarrik Faltzesen, mundu osoan.
Hirugarren elkarrizketa A eta I-rekin egin dugu. Kafe bat eta pintxo bat hartzera gonbidatu gaituzte. Ez du bero handirik egiten oraindik. Oso ondo dago. Elkarrizketa istorio onez beteta dago. Horietako bat da gazte zirela manifestazio bat egin zutela herriko moja aurrerakoiak bota ez zitzaten. Beste garai batzuk ziren. Beste bat da herriko guztiak kultura-talderen batekoak direla, eta hori oso garrantzitsua da ikerlan honetarako. Antzerkia, abesbatza, emakumeak, musika, gazteak, ludoteka… Haiek Las Arcas emakume-elkartekoak dira; laurehun bazkide dituzte. Antzerkia garrantzitsua da. Azaldu digute herriko kultura-elkarte eta -talde guztiak ez direla inoiz elkartu. Ideia bat sortu zen han. Elkarteen gune komun bat. Nola gauzatu?